Διερεύνηση της διάκρισης ή αναγνώρισης με βάση το φύλο στον επαγγελματικό τομέα με την χρήση ερωτημάτων SPARQL

Η παρακάτω έρευνα αποτελεί εργασία του μαθήματος Καινοτόμα Συστήματα η-Επιχειρίν με υπεύθυνο καθηγητή τον κ. Ταμπούρη. Υλοποιήθηκε από τους μεταπτυχιακούς φοιτητές Δεμερτζή Χρήστο, Καφετζή Δημήτρη, Σουραβλά Γαλήνη, Μπατσουγιάννη Κατερίνα, Παπαγεωργακόπουλο Γιώργο του Π.Μ.Σ Εφαρμοσμένης Πληροφορικής του Τμήματος Εφαρμοσμένης Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.

Κύριος σκοπός του άρθρου είναι να αναδείξει τη σημασία επεξεργασίας των Ανοιχτών Διασυνδεδεμένων Δεδομένων στη σύγχρονη εποχή με την χρήση εξειδικευμένων εργαλείων. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού, χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα της βάσης Wikidata που αποτέλεσαν το δείγμα που εξετάστηκε. Υλοποιήθηκαν ερωτήματα με SPARQL στο endpoint Wikidata Query Service  ώστε να παρουσιαστούν τα οπτικοποιημένα αποτελέσματα των ερωτημάτων. Κεντρικό θέμα της έρευνας είναι η διερεύνηση της διάκρισης ή αναγνώρισης με βάση το φύλο στον επαγγελματικό τομέα.

Με τον όρο Ανοιχτά Δεδομένα (Open Data) αναφερόμαστε στα δεδομένα τα οποία έχει την δυνατότητα οποιοσδήποτε να επεξεργαστεί και να αναδιανέμει με την προϋπόθεση να γίνεται αναφορά στους δημιουργούς και να διατίθενται, με τη σειρά τους, υπό ίδιους όρους. Επιπλέον υπάρχει και η κατηγορία των Διασυνδεδεμένων Δεδομένων (Linked Data), τα οποία είναι δεδομένα που αλληλοσυνδέονται με άλλα δεδομένα με σκοπό να μπορούν να αναζητηθούν για να προσφέρουν χρήσιμες πληροφορίες μέσω ερωτημάτων στον Σημασιολογικό Ιστό σε μορφή κατανοητή από τους ανθρώπους και τις μηχανές. Ένα ισχυρό μείγμα των δυο κατηγορών είναι τα Ανοιχτά Διασυνδεδεμένα Δεδομένα (Open Linked Data), τα οποία όπως φανερώνει και η ονομασία τους είναι ανοιχτά δεδομένα, τα οποία αλληλοσυνδέονται με άλλα και η αναζήτηση τους γίνεται σε ανοιχτές βάσεις δεδομένων.

Το Wikidata είναι μια ελεύθερη και ανοιχτή βάση γνώσης που διατίθεται υπό ελεύθερη άδεια χρήσης και μπορεί να διαβαστεί και να επεξεργαστεί από ανθρώπους και μηχανές. Αποτελεί κεντρικό αποθηκευτικό χώρο για δομημένα δεδομένα περιέχοντας 57.213.945 στοιχεία δεδομένων  τα οποία μπορούν να οργανωθούν σε 7.740.735.820 τριπλέτες. Οι δηλώσεις περιγράφουν λεπτομερή χαρακτηριστικά ενός στοιχείου (item) και αποτελούνται από μια ιδιότητα (property) και μια αξία (value).

Αντικείμενο μελέτης

Η βάση δεδομένων Wikidata προσφέρει δεδομένα ποικίλων κατηγοριών όπως η πολιτική, η διασκέδαση, η γεωγραφία, η επιστήμη κ.ά. Πιο συγκεκριμένα το δείγμα που επιλέχθηκε αποτελείται από δεδομένα επαγγελματιών που προέρχονται από τον κλάδο των οικονομικών, της πολιτικής, της συγγραφής, των επιστημών και των καλλιτεχνικών. Στη συνέχεια θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα των περιπτώσεων που μελετήθηκαν.

Αρχικά όσον αφορά τον κλάδο των οικονομικών διερευνήσαμε πόσοι οικονομολόγοι, άνδρες και γυναίκες, απασχολήθηκαν στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Το αποτέλεσμα ήταν πως μόνο δυο άνδρες έχουν απασχοληθεί και καμία γυναίκα με βάση το δείγμα μας που περιελάβανε συνολικά 1672 δεδομένα. Παρακάτω στην εικόνα 1 παρουσιάζονται οι δύο οικονομολόγοι του αποτελέσματος του ερωτήματος.

Στη συνέχεια μελετήθηκε το πλήθος των αποτελεσμάτων sitelinks μηχανών αναζήτησης μεταξύ ανδρών και γυναικών επιστημόνων. Παρατηρήθηκε πως σύμφωνα με το διάγγραμα 1 υπάρχουν μόνο 80 γυναίκες με το πολύ 90 αποτελέσματα αναζητήσεων ένω σύμφωνα με την εικόνα 2 υπάρχουν 496 άνδρες με το πολύ 275 αποτελέσματα αναζητήσεων. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο πρώτος που εμφανίζεται στην κατηγορία των ανδρών είναι ο επιστήμονας Albert Einstein

Όσον αφορά τον κλάδο της πολιτικής μελετήσαμε τους εν ενεργεία δημάρχους παγκοσμίως. Παρατηρήθηκε πως υπάρχουν 112 γυναίκες δήμαρχοι εν ενεργεία, ενώ οι εν ενεργεία άνδρες δήμαρχοι είναι 619, έξι φορές περισσότεροι από τις γυναίκες. Με βάση τις εικόνες 3 και την εικόνα 4 παρατηρήσαμε πως μεγαλύτερη συγκέντρωση για τις γυναίκες υπάρχει στην Ευρώπη όπως και για τους άνδρες, ενώ το ποσοστό γυναικών είναι πολύ μικρό στην Λατινική Αμερική και στην Ασία.

Επιπλέον στον κλάδο της πολιτικής μελετήσαμε και το πλήθος ανδρών και γυναικών πολιτικών των Η.Π.Α ηλικίας 18-50. Όπως φαίνεται στο διάγραμμα 2 βρέθηκε ότι στις Η.Π.Α είναι καταχωρημένοι 2000 άνδρες και 562 γυναίκες πολιτικοί ηλικίας 18-50.

Για τον καλλιτεχνικό κλάδο μελετήσαμε το πλήθος των τραγουδιστριών και τραγουδιστών της ροκ μουσικής. Με βάση το διάγραμμα 3 και το διάγραμμα 4 υπάρχουν 27 γυναίκες και 69 άνδρες μουσικοί με τουλάχιστον 100 αναφορές στο wikibase αντίστοιχα.

ΔΠαρ’ όλο που δεν ήταν εφικτό να μελετήσουμε τον κάθε κλάδο ξεχωριστά, μελετήσαμε τις συνολικές προτιμήσεις των γυναικών και ανδρών. Το δείγμα περιείχε ένα σύνολο καταχωρήσεων με 24 χιλιάδες γυναίκες και 112 χιλιάδες άνδρες.

Παρατηρήθηκε πως οι γυναίκες επιλέγουν κυρίως πιο καλλιτεχνικά επαγγέλματα όπως ηθοποιός, συγγραφέας, τραγουδίστρια, βοηθός σκηνοθέτη ή πολιτικός, ενώ οι άνδρες επιλέγουν επαγγέλματα όπως πολιτικός, ποδοσφαιριστής, στρατιωτικός, δικηγόρος και συγγραφέας όπως φαίνεται στους πίνακα 1 και πίνακα 2 αντίστοιχα.

Σύμφωνα με το δείγμα των καταχωρήσεων που εξετάσαμε διαπιστώθηκε ότι υπάρχουν καταχωρημένοι πολύ περισσότεροι άνδρες που υπερτερούν αριθμητικά σε σχέση με γυναίκες ως στρατιωτικοί, ποδοσφαιριστές, μάνατζερ ποδοσφαίρου, ιερείς, φυσικοί, συνθέτες, διπλωμάτες. Η αριθμητική τους διαφορά μεταξύ των ανδρών και γυναικών που είναι καταχωρημένοι μειώνεται στα επαγγέλματα όπως ηθοποιοί, τραγουδιστές/τριες, καθηγητές/τριες και μεταφραστές/ τριες. Τα παραπάνω αποτελέσματα στα οποία καταλήξαμε παρουσιάζονται στην εικόνα 5 και στην εικόνα 6 αντίστοιχα.

Τέλος πρέπει να αναφερθεί πως τα παραπάνω συμπεράσματα δεν αποτελούν γενικό κανόνα επιλογής επαγγελμάτων ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες, αλλά συμπεράσματα με βάση ένα συγκεκριμένο διαθέσιμο σύνολο καταχωρήσεων της βάσης δεδομένων Wikidata.