Η έννοια της «ιδιοκτησίας δεδομένων» χρησιμοποιείται συχνά ως μια βολική νομική συντομογραφία για να περιγράψει ότι ένα συγκεκριμένο μέρος έχει έναν ορισμένο έλεγχο σε συγκεκριμένα δεδομένα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η χρήση του σε συμβάσεις για διαδικτυακές υπηρεσίες, όπου ο χρήστης της υπηρεσίας συχνά καθησυχάζεται από τον πάροχο ότι συνεχίζει να «κατέχει» τα δεδομένα του, συνήθως χωρίς να διευκρινίζει τι ακριβώς συνεπάγεται αυτό το δικαίωμα ιδιοκτησίας.
Ωστόσο, η πραγματική έννοια της ιδιοκτησίας δεδομένων δεν ορίζεται σε καμία νομοθεσία σε επίπεδο ΕΕ, ούτε είναι σαφές ποιο θα είναι το πεδίο εφαρμογής ενός τέτοιου δικαιώματος ιδιοκτησίας. Υπάρχουν πολλοί τρόποι εξέτασης της ιδιοκτησίας δεδομένων από νομική άποψη:
- Από την οπτική γωνία του παραδοσιακού αστικού δικαίου, βάσει των οποίων ένα άτομο μπορεί να κατέχει ορισμένα φυσικά αγαθά ή ορισμένα δικαιώματα. Σε αυτό το πλαίσιο, η ιδιοκτησία είναι συχνά κατανοητή ως ένα αποκλειστικό δικαίωμα κυριαρχίας σε ένα καθορισμένο πράγμα, που επιτρέπει στον ιδιοκτήτη να κατέχει αυτό το πράγμα, να απολαμβάνει τους καρπούς και τα οφέλη του και να ενεργεί μαζί του όπως θέλει.
- Από την οπτική γωνία του δίκαιου πνευματικής ιδιοκτησίας, βάσει της οποίας ένα άτομο μπορεί να μην κατέχει τα δεδομένα ως έχουν, αλλά να κατέχει π.χ. πνευματικά δικαιώματα ή δικαιώματα βάσης δεδομένων στα δεδομένα.
- Από την οπτική γωνία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ιδίως την προστασία δεδομένων, βάσει της οποίας ένα φυσικό πρόσωπο έχει ορισμένα δικαιώματα σε δεδομένα που το προσδιορίζουν ή μπορούν να συνδεθούν με άλλο τρόπο με αυτά.
- Από την οπτική γωνία συγκεκριμένων νομικών πλαισίων που προστατεύουν ένα μέρος από καταχρήσεις σε σχέση με τα δεδομένα του, όπως π.χ νομοι για ανταγωνισµό που προσφέρουν ορισµένο βαθµό προστασίας έναντι των κυρίαρχων μονοπωλίων δεδομένων, τη νομοθεσία για τη φορητότητα δεδομένων για μη προσωπικά δεδομένα, και δεδομένα συγκεκριμένου τομέα που διασφαλίζουν δικαιώματα πρόσβασης σε δεδομένα για ορισμένους σκοπούς, όπως δικαιώματα επισκευής.
Ωστόσο, κανένας νόμος δεν αναφέρεται στην «ιδιοκτησία δεδομένων» καθαυτή, ούτε έχουν γίνει προσπάθειες να δοθεί ορισμός μιας τέτοιας έννοιας. Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη, επειδή η παραδοσιακή ιδιοκτησία φυσικών αγαθών είναι κυρίως μια χρήσιμη έννοια λόγω της ανταγωνιστικής, αποκλειστικής και εξαντλητικής φύσης ενός φυσικού αγαθού: όταν ένα άτομο το κατέχει, ένα άλλο άτομο δεν μπορεί. Αυτός ο περιορισμός δεν ισχύει για δεδομένα: τα δεδομένα είναι εγγενώς μη ανταγωνιστικά, μη αποκλειστικά και ανεξάντλητα:
- Ένας απεριόριστος αριθμός χρηστών μπορεί να έχει πρόσβαση στα δεδομένα, έστω και ταυτόχρονα, και να τα χρησιμοποιεί παράλληλα, χωρίς να επηρεάζει την ικανότητα άλλων χρηστών να επωφελούνται από αυτά. Από αυτή την άποψη, τα δεδομένα είναι μη ανταγωνιστικά.
- Επιπλέον, τα δεδομένα δεν είναι αποκλειστικά, επειδή η χρήση δεδομένων από άλλους δεν μπορεί να περιοριστεί μόλις τα δεδομένα είναι δημόσια.
- Τέλος, τα δεδομένα μπορούν να αντιγραφούν σχεδόν χωρίς κόστος και δεν καταναλώνονται ή καταστρέφονται από τη χρήση τους. Μπορεί να αντιγραφεί και να αναλυθεί ακαθόριστες φορές επηρεάζοντας την ποιότητά του.
Για αυτούς τους λόγους, η εφαρμογή μιας έννοιας αποκλειστικού αστικού δικαίου περί ιδιοκτησίας δεν είναι τόσο χρήσιμη από οικονομική άποψη σε σχέση με τα δεδομένα. Αυτά τα χαρακτηριστικά των δεδομένων είναι φυσικά επίσης εξαιρετικά σημαντικά για τα ανοιχτά οικοσυστήματα δεδομένων, τα οποία βασίζονται στην αρχή ότι η αξία μπορεί να εξαχθεί βέλτιστα από τα δεδομένα καθιστώντας τα διαθέσιμα για επαναχρησιμοποίηση όσο το δυνατόν πιο ανοιχτά. Ουσιαστικά, η πολιτική για τα ανοιχτά δεδομένα και η νομοθεσία για τα ανοιχτά δεδομένα βασίζονται στην αρχή ότι τα δεδομένα, λόγω του μη ανταγωνιστικού, μη αποκλειστικού και ανεξάντλητου χαρακτήρα τους, είναι πολύτιμα όταν δεν ανήκουν αποκλειστικά σε κανένα μεμονωμένο μέρος.
Πρόσφατες ευρωπαϊκές νομοθετικές πρωτοβουλίες, συμπεριλαμβανομένων ιδίως του νομου για τα δεδομένα που εγκρίθηκε πρόσφατα, θα μπορούσε να έχει αντιμετωπίσει αυτή την ασάφεια ορίζοντας και ρυθμίζοντας την ιδιοκτησία δεδομένων. Αντίθετα, ο νόμος δεδομένων εστιάζει πολύ περισσότερο στα δικαιώματα πρόσβασης και χρήσης. Η μελέτη What is data ownership, and does it still matter under EU data law? στοχεύει να διερευνήσει εν συντομία τις παραδοσιακές έννοιες ιδιοκτησίας δεδομένων και τον αναμενόμενο αντίκτυπο του νόμου για τα δεδομένα, συμπεριλαμβανομένων των ανοιχτών οικοσυστημάτων δεδομένων, προκειμένου να παρέχει καλύτερη εικόνα σε αυτήν τη νομοθετική επιλογή και να κατανοήσει καλύτερα τις επιπτώσεις στα οικοσυστήματα ανοιχτών δεδομένων.