Από απομακρυσμένα χωριά που αποκτούν κάλυψη 5G μέχρι ηλικιωμένους που πλοηγούνται σε πύλες ηλεκτρονικής υγείας, ο ψηφιακός μετασχηματισμός της Ευρώπης αναδιαμορφώνει τον τρόπο που οι άνθρωποι ζουν, εργάζονται και έχουν πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες.
Το 2021, η ΕΕ εγκαινίασε το πρόγραμμα πολιτικής της Ψηφιακής Δεκαετίας με στόχο την εξασφάλιση της ψηφιακής κυριαρχίας έως το 2030, βασισμένο σε τέσσερις βασικούς πυλώνες. Με το 2025 να σηματοδοτεί το μέσο του προγράμματος, αυτή η ανάλυση αξιολογεί την πρόοδο που έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα. Αξιοποιώντας τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα ανοιχτά σύνολα δεδομένων της ΕΕ, εξετάζει την πρόοδο σε τρεις από τους τέσσερις πυλώνες της Ψηφιακής Δεκαετίας:
- Ψηφιακές υποδομές – μετρώνται μέσω δεικτών συνδεσιμότητας όπως το 5G και οι ευρυζωνικές συνδέσεις
- Ψηφιακές δεξιότητες – προαπαιτούμενο για ουσιαστική συμμετοχή στην ψηφιακή εποχή
- Ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες – υπηρεσίες προς τους πολίτες, γνωστές και ως ηλεκτρονική διακυβέρνηση
Καθώς αυτή η ανάλυση επικεντρώνεται κυρίως σε αποτελέσματα που αφορούν τους πολίτες, ο τέταρτος πυλώνας της Ψηφιακής Δεκαετίας, η ψηφιοποίηση των επιχειρήσεων, δεν καλύπτεται.
Είναι έτοιμες οι ψηφιακές υποδομές;
Το γρήγορο και αξιόπιστο διαδίκτυο αποτελεί προϋπόθεση για μια κοινωνία στην οποία κάθε πολίτης μπορεί να συμμετέχει πλήρως. Αναγνωρίζοντας αυτό, το πρόγραμμα της Ψηφιακής Δεκαετίας έθεσε διάφορους στόχους στον πυλώνα των ψηφιακών υποδομών. Αυτή η ανάλυση επικεντρώνεται σε τρεις βασικούς δείκτες απόδοσης (KPI) εντός αυτού του πυλώνα που έχουν υψηλό κοινωνικό αντίκτυπο:
- Συνδεσιμότητα Gigabit για όλα τα νοικοκυριά έως το 2030, που σημαίνει εξαιρετικά γρήγορο διαδίκτυο με ταχύτητες λήψης τουλάχιστον 1 gigabit ανά δευτερόλεπτο, αρκετές για να υποστηρίξουν ταυτόχρονα streaming, απομακρυσμένη εργασία και συνδεδεμένες συσκευές.
- Κάλυψη FTTP (fiber to the premises), μια βασική τεχνολογία ευρυζωνικών συνδέσεων που επιτρέπει τέτοιες συνδέσεις υψηλής ταχύτητας gigabit φέρνοντας καλώδια οπτικών ινών απευθείας στα σπίτια.
- Κάλυψη 5G σε όλες τις κατοικημένες περιοχές, μετρούμενη ως το ποσοστό των πόλεων και των δομημένων περιοχών εντός των κρατών μελών της ΕΕ που καλύπτονται από τουλάχιστον ένα δίκτυο 5G, παρέχοντας διαδίκτυο υψηλής ταχύτητας για smartphones και μελλοντικές ψηφιακές υπηρεσίες.
Εικόνα 1: Βαθμολογίες 2023 και προβλέψεις 2030 για τους KPI συνδεσιμότητας gigabit, FTTP και κάλυψης 5G του προγράμματος πολιτικής της Ψηφιακής Δεκαετίας (Πηγή: Eurostat/data.europa.eu)
Όπως φαίνεται στην Εικόνα 1, και οι τρεις δείκτες παρουσιάζουν ισχυρές ανοδικές τάσεις, με την κάλυψη 5G να προηγείται. Από το 2023, η κάλυψη 5G είχε φτάσει το 89,3% των κατοικημένων περιοχών, θέτοντάς την σε καλό δρόμο για την επίτευξη πλήρους κάλυψης έως το 2030, και πιθανότατα νωρίτερα. Η συνδεσιμότητα Gigabit βρισκόταν στο 78,8% των νοικοκυριών και προβλέπεται να αυξηθεί στο 94,7% έως το 2030, που είναι κοντά, αλλά ακόμα κάτω από τον στόχο του 100%. Η κάλυψη FTTP σημείωσε αξιοσημείωτη αύξηση 7,6 ποσοστιαίων μονάδων σε μόλις ένα έτος, ανεβαίνοντας από 56,4% το 2022 σε 64% το 2023. Παρά αυτή τη ραγδαία ανάπτυξη, παραμένει ο πιο περιορισμένος δείκτης. Οι προβλέψεις δείχνουν ότι θα φτάσει το 89,5% έως το 2030, αφήνοντας το μεγαλύτερο κενό από τον στόχο σε σύγκριση με τους άλλους δύο KPI.
Η παραμονή στην τροχιά για τον στόχο του 2030 μπορεί να εξαρτάται από τη συνεχή επένδυση σε ψηφιακές υποδομές. Η επέκταση της κάλυψης FTTP είναι ιδιαίτερα κρίσιμη, όχι μόνο ως τεχνική αναβάθμιση αλλά ως μέσο για τη διασφάλιση ίσης πρόσβασης σε όλες τις περιφέρειες. Μια ταχύτερη ανάπτυξη συνδέσεων οπτικών ινών μπορεί να βοηθήσει τις αγροτικές κοινότητες να επωφεληθούν από τον ψηφιακό μετασχηματισμό και να μειώσει το χάσμα μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών.
Έχουν οι Ευρωπαίοι τις ψηφιακές δεξιότητες για να ευημερήσουν;
Η πρόσβαση έχει μικρή σημασία χωρίς τις δεξιότητες για την αποτελεσματική χρήση ψηφιακών εργαλείων. Ο ψηφιακός γραμματισμός είναι απαραίτητος για την πρόσβαση σε υπηρεσίες, τη συμμετοχή στη δημόσια ζωή, την εύρεση απασχόλησης και την επιδίωξη της δια βίου μάθησης. Τα ανοιχτά δεδομένα διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην παρακολούθηση της προόδου προς αυτούς τους στόχους, δείχνοντας πού οι ψηφιακές δεξιότητες αυξάνονται και πού χρειάζεται περισσότερη υποστήριξη.
Εικόνα 2: Βαθμολογίες 2023 και προβλέψεις 2030 για τους KPI ψηφιακών δεξιοτήτων και ειδικών ΤΠΕ του προγράμματος πολιτικής της Ψηφιακής Δεκαετίας (Πηγές: Eurostat/data.europa.eu, Eurostat/data.europa.eu)
Ένας κύριος KPI του προγράμματος πολιτικής της Ψηφιακής Δεκαετίας είναι το 80% των ατόμων ηλικίας 16 έως 74 ετών να έχουν βασικές ψηφιακές δεξιότητες (δηλαδή την ικανότητα εύρεσης πληροφοριών, επικοινωνίας, δημιουργίας απλού περιεχομένου, διατήρησης της ασφάλειας στο διαδίκτυο και επίλυσης βασικών τεχνικών προβλημάτων) έως το 2030. Η Εικόνα 2 απεικονίζει ότι, από το 2023, μόνο το 55,6% πληροί αυτό το σημείο αναφοράς, σχεδόν 25 ποσοστιαίες μονάδες κάτω από τον στόχο. Επιπλέον, οι βασικές προβλέψεις, που υποθέτουν ότι οι τρέχουσες τάσεις θα συνεχιστούν χωρίς νέες πολιτικές παρεμβάσεις, υποδεικνύουν ότι το κενό από τον στόχο θα παραμείνει περισσότερο από 20 ποσοστιαίες μονάδες έως το 2030, διακινδυνεύοντας ψηφιακό αποκλεισμό για πολλούς.
Παράλληλα με τις βασικές δεξιότητες, η ΕΕ στοχεύει επίσης στην καλλιέργεια ενός εργατικού δυναμικού με εξειδικευμένες ψηφιακές ικανότητες. Αυτός ο KPI απαιτεί τουλάχιστον 20 εκατομμύρια ειδικούς ΤΠΕ (δηλαδή επαγγελματίες που αναπτύσσουν, λειτουργούν και συντηρούν συστήματα ΤΠΕ) να απασχολούνται σε όλη την ΕΕ έως το 2030. Από τη συλλογή δεδομένων του 2023, μόνο 9,8 εκατομμύρια άτομα στην ΕΕ απασχολούνται σε αυτούς τους ρόλους, με προβλέψεις που εκτιμούν 12,2 εκατομμύρια έως το 2030 εάν οι τρέχουσες τάσεις επιμείνουν.
Ενώ υπάρχει κάποια πρόοδος, και οι δύο KPI παραμένουν μακριά από τον στόχο. Ειδικότερα, η αργή πρόοδος στις βασικές ψηφιακές δεξιότητες διακινδυνεύει να αποκλείσει ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού από ουσιώδεις υπηρεσίες και ευκαιρίες εργασίας. Αυτές οι τάσεις υπογραμμίζουν μια αυξανόμενη ανάγκη για επένδυση σε ψηφιακές δεξιότητες, η οποία είναι επίσης μια ευκαιρία για την ενίσχυση της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας της ΕΕ.
Η σημασία της συνεχούς εκπαίδευσης
Η ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων δεν αφορά μόνο τη νεότερη γενιά. Απαιτείται μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που περιλαμβάνει:
- Προγράμματα επανεκπαίδευσης για εργαζόμενους σε παραδοσιακούς τομείς
- Εξειδικευμένη κατάρτιση για ηλικιωμένους και ευάλωτες ομάδες
- Ενσωμάτωση ψηφιακού γραμματισμού στα εκπαιδευτικά προγράμματα από νεαρή ηλικία
- Συνεργασίες δημόσιου-ιδιωτικού τομέα για την ανάπτυξη σχετικών προγραμμάτων κατάρτισης
Ακολουθούν οι ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες;
Οι πολίτες αλληλεπιδρούν με την κυβέρνηση καθημερινά μέσω υπηρεσιών όπως η υποβολή φορολογικών δηλώσεων ή η πρόσβαση σε κοινωνικές παροχές. Για την υποστήριξη της ψηφιακής μετάβασης, η ΕΕ έχει ορίσει στόχους που στοχεύουν στο να καταστήσουν αυτές τις υπηρεσίες διαθέσιμες διαδικτυακά αποτελεσματικά και σε υψηλό επίπεδο, διασφαλίζοντας ότι είναι φιλικές προς τον χρήστη, ασφαλείς και συμπεριληπτικές.
Εικόνα 3: Βαθμολογίες 2023 και προβλέψεις 2030 για τους KPI ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών για πολίτες, ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών για επιχειρήσεις και πρόσβασης σε ηλεκτρονικά αρχεία υγείας (Πηγές: European Commission, Publications Office of the European Union)
Στο πλαίσιο του σχεδίου της Ψηφιακής Δεκαετίας, η ΕΕ στοχεύει στο 100% διαδικτυακή διαθεσιμότητα βασικών δημόσιων υπηρεσιών για πολίτες και επιχειρήσεις έως το 2030. Αυτό μετράται από δύο αντίστοιχους KPI, οι οποίοι αξιολογούν το μερίδιο των διοικητικών βημάτων που μπορούν να ολοκληρωθούν πλήρως διαδικτυακά για συγκεκριμένα γεγονότα ζωής. Ενώ ορισμένα γεγονότα ζωής είναι απίθανο να επιτύχουν πλήρη διαδικτυακή ολοκλήρωση (για παράδειγμα, ο γάμος θα απαιτεί ακόμα προσωπικά βήματα), ο στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι όλα τα εφικτά ψηφιακά βήματα είναι διαθέσιμα διαδικτυακά (όχι ότι ολόκληρη η διαδικασία συμβαίνει διαδικτυακά).
Όπως φαίνεται στην Εικόνα 3, οι ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες για επιχειρήσεις ξεπέρασαν εκείνες για τους πολίτες το 2023 (85,4 έναντι 79,4 μονάδων, αντίστοιχα). Και οι δύο προβλέπεται να μην επιτύχουν τον στόχο των 100 μονάδων έως το 2030, με τις υπηρεσίες προς επιχειρήσεις να αναμένεται να φτάσουν το 93,8 και τις υπηρεσίες προς πολίτες να αναμένεται να είναι 90,9. Αν και το χάσμα κλείνει, οι υπηρεσίες που απευθύνονται σε πολίτες εξακολουθούν να υστερούν σε σχέση με τις υπηρεσίες προς επιχειρήσεις. Η διασφάλιση ότι οι υπηρεσίες προς τους πολίτες θα επιτύχουν επίσης πλήρη ψηφιακή προσβασιμότητα έως το 2030 παραμένει βασική προτεραιότητα.
Ένας άλλος σχετικός KPI είναι να έχουν όλοι οι πολίτες της ΕΕ πρόσβαση στα ηλεκτρονικά τους αρχεία υγείας έως το 2030. Αυτός ο KPI έφτασε τις 79 μονάδες το 2023 και βρίσκεται σε τροχιά για να επιτύχει τον στόχο του για το 2030 πολύ πριν από το χρονοδιάγραμμα, υποδεικνύοντας ραγδαία πρόοδο.
Προκλήσεις και ευκαιρίες στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση
Η ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών φέρνει σημαντικά οφέλη:
- Μείωση γραφειοκρατίας και χρόνου αναμονής
- 24/7 διαθεσιμότητα υπηρεσιών
- Διαφάνεια στις διαδικασίες
- Εξοικονόμηση κόστους για το δημόσιο και τους πολίτες
Ωστόσο, υπάρχουν και προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν:
- Ψηφιακός αποκλεισμός ορισμένων ομάδων πληθυσμού
- Ζητήματα ασφάλειας και προστασίας προσωπικών δεδομένων
- Αντίσταση στην αλλαγή από μέρος του προσωπικού και των πολιτών
- Ανάγκη διαλειτουργικότητας μεταξύ διαφορετικών συστημάτων
Περιφερειακές διαφορές και το ψηφιακό χάσμα
Ενώ οι μέσοι όροι της ΕΕ δείχνουν πρόοδο, υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών. Οι βόρειες χώρες τείνουν να έχουν καλύτερες επιδόσεις σε όλους τους δείκτες, ενώ ορισμένες νότιες και ανατολικές χώρες αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες προκλήσεις.
Αυτές οι διαφορές οφείλονται σε:
- Διαφορετικά επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης
- Υφιστάμενες υποδομές και επενδύσεις
- Πολιτισμικούς παράγοντες και στάσεις απέναντι στην τεχνολογία
- Κυβερνητικές πολιτικές και προτεραιότητες
Η μείωση αυτών των ανισοτήτων είναι κρίσιμη για την επίτευξη των στόχων του 2030 και τη διασφάλιση ότι όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες θα επωφεληθούν από τον ψηφιακό μετασχηματισμό.
Ο ρόλος των ανοιχτών δεδομένων
Τα ανοιχτά δεδομένα διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην παρακολούθηση και αξιολόγηση της προόδου της Ψηφιακής Δεκαετίας. Μέσω της διαφάνειας και της προσβασιμότητας των δεδομένων:
- Επιτρέπεται η λογοδοσία των κυβερνήσεων και των θεσμών
- Διευκολύνεται η έρευνα και η ανάλυση από ανεξάρτητους φορείς
- Ενθαρρύνεται η καινοτομία μέσω της χρήσης δεδομένων από επιχειρήσεις και προγραμματιστές
- Ενισχύεται η συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων
Συμπέρασμα
Στο μέσο της Ψηφιακής Δεκαετίας, ο ψηφιακός μετασχηματισμός της Ευρώπης είναι μετρήσιμος – και τα ανοιχτά δεδομένα καθιστούν αυτή την πρόοδο ορατή. Παρακολουθώντας επιλεγμένους δείκτες, αυτή η ανάλυση υπογραμμίζει πού η δυναμική είναι ισχυρή και πού παραμένουν κρίσιμα κενά.
Οι ψηφιακές υποδομές και οι ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες προχωρούν σταθερά, θέτοντας τα θεμέλια για μια πιο συμπεριληπτική ψηφιακή κοινωνία. Για παράδειγμα, η πρόσβαση σε ηλεκτρονικά αρχεία υγείας βρίσκεται σε τροχιά για να επιτύχει τον στόχο της πριν από το χρονοδιάγραμμα. Από την άλλη πλευρά, οι ψηφιακές δεξιότητες παραμένουν το μεγαλύτερο σημείο συμφόρησης, απειλώντας να υπονομεύσουν τα κέρδη σε υποδομές και υπηρεσίες. Χωρίς τον εξοπλισμό των ατόμων για τη χρήση αυτών των εργαλείων, ο ψηφιακός μετασχηματισμός θα είναι ατελής.
Για να παραμείνει στην τροχιά για το 2030, η στοχευμένη επένδυση και η πολιτική εστίαση πρέπει να κλείσουν τα ευρύτερα κενά. Τα καλά νέα; Αυτά τα ευρήματα προέρχονται από ανοιχτά σύνολα δεδομένων και μελέτες στα οποία ο καθένας μπορεί να έχει πρόσβαση, πράγμα που σημαίνει ότι η ψηφιακή μετάβαση της Ευρώπης δεν είναι μόνο μετρήσιμη αλλά και κοινή ευθύνη. Αξιολογώντας ανοιχτά την πρόοδο κάθε πυλώνα, οι ενδιαφερόμενοι σε όλα τα επίπεδα μπορούν να εντοπίσουν πού να δράσουν και να διασφαλίσουν ότι το όραμα του 2030 θα επιτευχθεί.
Η επιτυχία της Ψηφιακής Δεκαετίας δεν εξαρτάται μόνο από την τεχνολογία, αλλά από τη δέσμευση όλων των μερών – κυβερνήσεων, επιχειρήσεων, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και πολιτών – να συνεργαστούν για ένα πραγματικά ψηφιακό μέλλον που δεν αφήνει κανέναν πίσω.
Πηγή άρθρου: https://data.europa.eu