Policy Brief για το DCAT-AP: Το ευρωπαϊκό πρότυπο που κάνει τα δημόσια δεδομένα πραγματικά ανακαλύψιμα

Η ανακαλυψιμότητα και η επαναχρησιμοποίηση των δημόσιων δεδομένων αποτελούν θεμελιώδη στοιχεία της ευρωπαϊκής στρατηγικής για μια Ενιαία Αγορά Δεδομένων. Στο νέο policy brief με τίτλο «DCAT-AP: The Standard for EU Data Discoverability» (Νοέμβριος 2025), η Interoperable Europe Academy παρουσιάζει με σαφή και προσβάσιμο τρόπο τον ρόλο του DCAT-AP ως το κεντρικό πρότυπο μεταδεδομένων της ΕΕ — και τα πρακτικά βήματα που πρέπει να ακολουθήσουν οι δημόσιες διοικήσεις ώστε να το υιοθετήσουν.

Τι είναι το DCAT-AP και γιατί θεωρείται στρατηγικό εργαλείο για την ΕΕ;

Το DCAT-AP (Data Catalogue Application Profile) είναι η προτεινόμενη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προδιαγραφή μεταδεδομένων που επιτρέπει στα σύνολα δεδομένων, τους καταλόγους και τις διανομές να περιγράφονται με ενιαίο, μηχανικώς αναγνώσιμο τρόπο. Όπως υπογραμμίζει το policy brief, το πρότυπο δεν απαιτεί ανασχεδιασμό των back-end συστημάτων — δημιουργεί μια «σημασιολογική στρώση» πάνω από αυτά, η οποία καθιστά τα δεδομένα εύκολα ανιχνεύσιμα και ανακτήσιμα από εθνικούς και ευρωπαϊκούς συλλέκτες.

Αυτή η δυνατότητα είναι κρίσιμη για την υλοποίηση των Κοινών Ευρωπαϊκών Χώρων Δεδομένων, αλλά και για τη συμμόρφωση με την Οδηγία για τα Ανοιχτά Δεδομένα (2019/1024), η οποία απαιτεί δημοσίευση δεδομένων σε μηχανικώς αναγνώσιμη μορφή και, όπου είναι δυνατό, μέσω API.

Το πρόβλημα που λύνει το DCAT-AP

Όπως αναφέρει το brief, τα δημόσια δεδομένα στην Ευρώπη συχνά:

δημοσιεύονται με ασύμβατες περιγραφές,
διατίθενται σε πολλαπλά και μη διαλειτουργικά portals,
δυσκολεύουν τον εντοπισμό, τη σύγκριση και την επαναχρησιμοποίηση από πολίτες, ερευνητές και επιχειρήσεις.

Με την υιοθέτηση του DCAT-AP, οι δημόσιοι φορείς μπορούν να περιγράψουν τα σύνολα δεδομένων τους με ενιαία, τυποποιημένη μορφή. Έτσι, τα δεδομένα γίνονται:

ανακαλύψιμα από οποιονδήποτε συλλέκτη (όπως data.europa.eu),
συγκρίσιμα μεταξύ φορέων και κρατών-μελών,
ευκολότερα επαναχρησιμοποιήσιμα για έρευνα, δημοσιογραφία δεδομένων και ανάπτυξη εφαρμογών.

Το policy brief τεκμηριώνει ότι η ενιαία αυτή διαδικασία μειώνει τη διπλή συλλογή δεδομένων, εξοικονομεί πόρους και ενισχύει την ποιότητα των δημόσιων πολιτικών.

Πώς λειτουργεί το DCAT-AP στην πράξη

Βασικό στοιχείο του προτύπου —όπως περιγράφεται αναλυτικά στο brief— είναι η αρχιτεκτονική RDF και οι αρχές του Linked Data. Κάθε σύνολο δεδομένων περιγράφεται ως μέρος ενός γράφου πληροφοριών, όπου έννοιες όπως «φορέας», «άδεια χρήσης», «θεματική κατηγορία» ή «διανομή» συνδέονται μεταξύ τους μέσω αναγνωριστικών URIs.

Έτσι επιτυγχάνονται:

μηχανική αναγνωσιμότητα,
αυτόματη συλλογή μεταδεδομένων,
δυνατότητες έξυπνης αναζήτησης πέρα από απλές λέξεις-κλειδιά.

Οι εφαρμογές όπως CKAN και οι ευρωπαϊκές πλατφόρμες υποστηρίζουν ήδη το DCAT-AP, μειώνοντας θεαματικά τον χρόνο υλοποίησης.

Οργανωτική διάσταση: το DCAT-AP δεν είναι μόνο τεχνικό ζήτημα

Σημαντική συνεισφορά του policy brief είναι ότι αναδεικνύει το DCAT-AP ως έργο που απαιτεί διακυβέρνηση δεδομένων και όχι απλώς τεχνική υλοποίηση. Η δημιουργία δικτύου Data Stewards, η σαφής κατανομή ρόλων και η συνεχής ενημέρωση των μεταδεδομένων είναι κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας.

Όπως τονίζει το policy brief, όταν η τυποποίηση εφαρμοστεί σωστά:

μειώνεται ο χειροκίνητος φόρτος δημοσίευσης,
αυξάνεται η διαφάνεια και η αξιοπιστία των καταλόγων,
διευκολύνονται οι επενδύσεις και η εξωτερική χρηματοδότηση χάρη στην αυξημένη ορατότητα των δεδομένων.

Ο χάρτης πορείας προς την υιοθέτηση

Το policy brief οργανώνει την εφαρμογή του DCAT-AP σε έξι βήματα:

Δημιουργία ομάδας και οργανωτική δέσμευση
Χαρτογράφηση των υφιστάμενων μεταδεδομένων
Επιλογή τρόπου έκθεσης (π.χ. portal ή endpoint)
Επικύρωση μέσω εργαλείων του SEMIC και TestBed
Δημοσίευση και παρακολούθηση της συγκομιδής
Συνεχής συντήρηση και χρήση προφίλ ανά κλάδο (π.χ. GeoDCAT-AP)

Η προσέγγιση αυτή επιτρέπει σε κάθε δημόσιο φορέα —ανεξαρτήτως μεγέθους ή τεχνολογικής ωριμότητας— να κάνει σταδιακά τη μετάβαση.

Το DCAT-AP, δεν είναι απλώς μια τεχνική προδιαγραφή, αλλά ένα θεμέλιο για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της ΕΕ. Επιτρέπει στα δεδομένα να “μιλούν” την ίδια γλώσσα, δημιουργεί τις συνθήκες για πραγματική διαλειτουργικότητα και ενισχύει την αξία ενός από τα σημαντικότερα δημόσια αγαθά του 21ου αιώνα: τη γνώση.

Για τις δημόσιες διοικήσεις, η υιοθέτηση του DCAT-AP δεν αποτελεί μόνο υποχρέωση, αλλά ευκαιρία — ευκαιρία για εξοικονόμηση πόρων, καλύτερη λογοδοσία και συμμετοχή στον ευρωπαϊκό χώρο δεδομένων που διαμορφώνεται.